انسداد مجاری صفراوی چیست؟

انسداد مجرای صفراوی زمانی رخ می دهد که یکی از مجراهایی که صفرا را از کبد به روده از طریق کیسه صفرا انتقال می دهد، مسدود شود. اگر چنین شرایطی درمان نشده رها شود می تواند به عوارض حاد و جدی همچون عفونت شدید منجر گردد.

در این مقاله سعی می کنیم برخی از علل اصلی انسداد مجرای صفراوی، نشانه ها، تشخیص و درمان را با هم مرور کنیم.

انسداد مجرای صفراوی چیست؟

همانطور که می دانید کبد مایعی را به نام صفرا تولید می کند صفرا در برگیرنده کلسترول و نمک صفراست که به روده کمک می کند چربی ها را هضم نماید.

این بخش همچنین در برگیرنده محصولات زائدی است که به آن ها بیلی روبین می گویند. صفرا از طریق مجاری صفراوی از کبد به کیسه صفرا می رود و در آنجا ذخیره می شود. سپس در صورت نیاز به روده کوچک می رود. این شبکه از مجراها بخشی از سیستم صفراوی ما هستند.

زمانی که یک یا چند مورد از این مسیرهای انتقال دهنده صفرا مسدود شوند، بیماری به نام انسداد مجرای صفراوی رخ می دهد.

این شرایط می تواند باعث تجمع صفرا در کبد گردد و بیلی روبین نیز در خون جمع شود.

علت های انسداد مجاری صفراوی

برخی از رایج ترین علل ایجادکننده این انسداد عبارت است از:

سنگ کیسه صفرا:

سنگ کیسه صفرا یکی از علل رایج انسداد مجرای صفراوی است. این سنگ ها زمانی تشکیل می شود که عدم تعادل شیمیایی در کیسه صفرا وجود داشته باشد.

 اگر این سنگ ها به اندازه کافی بزرگ باشد می تواند مجرای صفراوی را مسدود نماید.

سرطان مجرای صفراوی:

سرطان مجرای صفراوی به همه سرطان هایی اطلاق می شود که در سیستم صفراوی ما توسعه پیدا می کنند. تومورهای موجود باعث انسداد این مجاری می شوند.

سرطان های Pancreatic می توانند در صورت ورود تومور به روده باعث انسداد مجاری صفراوی شوند. سرطان هایی که در بخش های دیگر بدن آغاز شده و سپس به سیستم صفراوی منتقل می شوند نیز باعث ایجاد انسداد می گردند.

آسیب:

انسداد نیز در برخی از موارد می تواند ناشی از آسیبی باشد که در طول فرآیند جراحی همچون آندوسکوپی یا جراحی کیسه صفرا به این ناحیه وارد شده است.

کیست های کلدوک:

این کیست ها می توانند در برخی از شرایط باعث انسداد مجاری صفراوی شوند. این ها که ترشحاتی از مجاری صفراوی بزرگ شده هستند مادرزادی هستند. این موضوع بدین معنی است که افراد با چنین شرایطی به دنیا می آیند. به خاطر داشته باشید که چنین شرایطی نادر است.

فاکتورهای خطر

سابقه هر کدام از موارد زیر می تواند خطر ابتلا به انسداد مجاری صفراوی را افزایش دهد:

• سنگ کیسه صفرا
• سرطان pancreatic
• پانکراتیت مزمن
• جراحی اخیر سیستم صفراوی
• سرطان اخیر سیستم صفراوی
• تومور یا آسیب شکمی
• مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی. برخی از این داروها می توانند به عفونتی منجر شوند که باعث انسداد در مجاری صفراوی می شود.

نشانه ها

نشانه های چنین شرایطی ممکن است به طور ناگهانی بروز کند یا فرد به تدریج و در طول سال ها متوجه آن شود.

برخی از نشانه های مرتبط با انسداد باعث می شوند محصولات کبدی به جریان خون نشت کند. برخی نیز  ممکن است باعث شوند مجاری صفراوی نتوانند مایعات گوارشی را به روده برسانند. این موضوع باعث می شود جذب برخی از چربی ها و ویتامین ها به درستی در بدن انجام نشود.

زمانی که بیلی روبین به درستی وارد صفرا نمی شود، در بدن تجمع پیدا می کند و باعث ایجاد زردی یا یرقان می گردد. این موضوع باعث ایجاد زردی پوست و سایر نشانه ها می گردد.

کمبود بیلی روبین در صفرا باعث تیره تر شدن رنگ ادرار و رنگ پریده شدن مدفوع می گردد.

افرادی که انسداد مجاری صفراوی را دارند ممکن است موارد زیر را هم تجربه کنند:

• خارش
• درد شکمی که معمولا در سمت راست و بالا دیده می شود.
• تب و تعریق شبانه
• حالت تهوع و استفراغ
• خستگی و کمبود انرژی
• کاهش وزن غیر عمدی
• از دست دادن اشتها

تشخیص انسداد مجرای صفراوی چگونه است؟

اولین گام در تشخیص این شرایط بررسی فیزیکی است که در طول آن پزشک کیسه صفرای فرد را مورد بررسی قرار می دهد.

آسیب به کبد می تواند نشانه های شبیه انسداد مجاری صفراوی ایجاد کند. به همین خاطر پزشک تلاش می کند در مورد مصرف الکل یا دارو و برخی از فعالیت های جنسی از فرد سوالاتی را بپرسد.

پزشک می تواند ازمایش خون را انجام دهد.

نتایج زیر نشان می دهد فرد با انسداد مجاری صفراوی مواجه است:

• سطح بالای بیلی روبین
• سطح بالای آلکالین فسفاتاز
• سطح بالای آنزیم های کبدی

اگر آزمایش خون نشان دهنده انسداد مجاری صفراوی باشد پزشک یکی از روش های تصویربرداری زیر را برای تایید تجویز می کند:

• سونوگرافی شکمی
• سی تی اسکن
• MRCP
• PTCA
• ERCP

درمان

درمان در این شرایط به دنبال برطرف کردن انسداد خواهد بود. این درمان به علل زمینه ای ایجادکننده بیماری بستگی خواهد داشت.

پزشک معمولا سنگ های کیسه صفرا را به کمک آندوسکوپ در طول ERCP بر می دارد. با این حال برخی از افراد ممکن است هنوز هم به جراحی نیاز داشته باشند. افرادی که نشانه های شدید یا مکرری دارند ممکن است مجبور شوند کیسه صفرا را در بیاورند. این کار مانع از عود مشکلات موجود می شود. فرد می تواند بدون کیسه صفرا هم زندگی سالمی داشته باشد.

اگر علل ایجادکننده چنین شرایطی سرطان باشد، مجرای مسدود شده باید تخلیه شوند. پزشک می تواند اینکار را به کمک آندوسکوپ یا سوزنی که در پوست قرار می گیرد انجام دهد. سپس سرطان به کمک ترکیبی از شیمی درمانی و تابش درمانی بسته به اندازه، نوع و موقعیت سرطان درمان می شود.

اگر فردی کیست کلدوک داشته باشد پزشک می تواند فرایند جراحی را برای اصلاح مجرای صفراوی بزرگ شده توصیه نماید.

عوارض

اگر چنین شرایطی درمان نشده باقی بماند می تواند تهدید کننده زندگی افراد باشد. در طولانی مدت چنین بیماری می تواند به بیماری های مزمن کبدی همچون سیروز منجر شود.

اگر بخشی از این مجرا مسدود باقی بماند، تجمع بیلی روبین در جریان خون باعث زردی یا یرقان می شود.

این انسداد می تواند باعث بازگشت باکتری ها به کبد گردد و عفونت شدیدی را ایجاد نماید. اگر انسداد بین کیسه صفرا و مجرای صفراوی رخ دهد، فرد در معرض cholecystitis خواهد بود. این شرایط التهاب کیسه صفراست که می تواند به عفونت شدید یا پاره شدن کیسه صفرا منجر گردد. هر دوی این عوارض نیازمند جراحی فوری برای برداشتن کیسه صفرا هستند.

پیشگیری

محققان دریافته اند که ارتباطی بین سنگ کیسه صفرا و چاقی وجود دارد.

برخی از متخصصان بر این باورند که مصرف کلسترول، اسید چرب اشباع، اسید چرب ترانس و شکرهای تصفیه شده کمتر می تواند خطر چنین شرایطی را کاهش دهد.

با اینکه سایر علل ایجادکننده این انسداد معمولا قابل پیشگیری نیستند اما باید در مورد فاکتورهای خطر و نشانه ها آگاه باشید تا خیلی زود درمان را آغاز نمایید.

افرادی که یک یا چند مورد از فاکتورهای خطر را دارند در صورت بروز شرایط زیر باید به پزشک مراجعه کنند:

• مدفوعی با رنگ روشن تر
• ادرار با رنگ تیره
• زرد شدن پوست