درمان شناختی رفتاری در سندروم روده ی تحریک پذیر

سندرم روده تحریک پذیر اختلال شایع کارکردی دستگاه گوارش است که با درد شکم، ناراحتی، تغییرات اجابت مزاج و نفخ مشخص می گردد این علایم علل ساختاری و بیو شیمیایی آشکاری ندارند میزان شیوع سندرم روده تحریک پذیر در کشورهای غربی حدود ۱۵ تا۲۰ درصد و ایران حدود ۵ تا ۱۰ درصد تخمین زده شده است. اگر چه تعداد اندکی از بیماران مراجعه ی پزشکی دارند ولی تاثیرات روانی و هزینه های این بیماری تهدیدی برای منابع بهداشتی و سلامتی بیماران می باشد.

بیماران سندرم روده تحریک پذیر اغلب از کاهش کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی شکایت دارند. در بروز این بیماری فاکتور های مختلفی دخالت دارند ازجمله التهاب و عفونت، فاکتورهای غذایی، اختلالات سایکوپاتولوژیک، نوروترنسمیترها و پدیده درک حس در مغز، ژنتیک، اختلالات موتیلیتی و حس احشایی.

ازمیان درمان های حاضر در دسترس و درحال توسعه در سندرم روده تحریک پذیر بیشتر درمان های سنتی متمرکز بر علایم، مورد توجه واقع شد است. درحالی که این درمان ها کارایی محدودی در پرداختن به کل مجموعه

سندرم را داشته اند و سیر طبیعی بیماری را تغییر نمی دهند همان طور که ذکر شد سندرم روده تحریک پذیر سندرمی ناهمگون با پتانسیل مکانیسم های گوناگون مسئول برای علایم کلینکی اش است که معمولا با علایم روانی و نشانه های غیر قابل توصیف و کارکردی درارگان های دیگر بدن پیچیده می شود. بیشتر بیماران مشکلات چند گانه ای را بدون ذکر علت بیان می کنند و این علایم ممکن است علاوه بر روده ها دیگر سیستم های بدن را نیز درگیر کند از جمله قلب (درد قفسه صدری غیرقلبی)، استخوان ها و مفاصل (فیبرومیالژیا، سندروم مفصل تمپورومندیبولار)، سندروم پیش از قاعدگی و روان (اضطراب و افسردگی).

اکثر بیماران فی نفسه اختلال روانی ندارند اما اشکالی از علایم سایکوفرم (علایم روانی در غیاب وجود بیماری روانی) مشکلات بدنی سازیشان (سوماتیزیشن: وجود علایم فیزیکی در غیاب اختلالات طبی) را همراهی می کند.

درمان های متداولی برای این بیماری وجود دارد اما اخیرا مطالعاتی به منظور اثربخشی درمان های شناختی-رفتاری بر بیماران سندروم روده تحریک پذیر در دنیا و ایران بر اساس درک متقابلی از مکانیسم های سایکوتراپی انجام گرفته است. مداخلات شناختی – رفتاری که تاثیر چشمگیری دربهبودی بیماری سندرم روده تحریک پذیر دارد، به عنوان درمانی دارای ساختار، کوتاه مدت  و متمرکز بر حل مشکلات جاری و تغییر تفکر است.

به طور خلاصه مدل شناختی اذعان دارد که تفکر تحریف شده و ناکارآمد وجه مشترک تمامی آشفتگی های روان شناختی است.

ارزش یابی واقع بینانه و تغییر واقع گرایانه تفکر منجر به بهبود خلق ورفتار می شود. درمانگر به شیوه های گوناگون در پی ایجاد تغییر شناختی است یعنی تغییر در تفکر بیمار و نظام باورهای وی تا به این ترتیب تغییر شناختی منجر به تغییرات پایدار در هیجان ورفتار بیمار گردد. و هدف این است که بیمار بیاموزد خود درمانگر خودش باشد. بیمار نه تنها درباه ی ماهیت و سیر اختلال در سندرم روده تحریک پذیر، فرایند درمان و مدل شناختی و تاثیرات افکار بر رفتار و

هیجان او، آموزش می بیند، بلکه در شناسایی و ارزیابی افکار و برنامه ریزی برای تغییر رفتار تعلیم می بیند و تشویق می گردد تا از این آموخته ها و دانش و  آگاهی تازه در آینده و بعد از خاتمه درمان بهره بگیرد.

و درمان های شناختی مخصوص اختلالات روانی بیشتر از ۴۰ سال است که  ساختار اصلی تئوری شناختی در سایکوپاتولوژی گسترش یافته است.

از آن زمان تاکنون پیشرفت های مداومی در تئوری شناختی و درمان شناختی و آزمایش تجربی آنها صورت گرفته است بدنه ی محکم و اساسی از تحقیقات، درمان های مدل شناختی را در افسردگی و به مقداری کمتر در اختلالات اضطرابی گوناگون حمایت می کند.

مطالعات انجام گرفته در سال ۲۰۰۵ نشان داد که حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد بیماران مبتلا به سندروم روده ی تحریک پذیر تاریخچه ای از اختلالات روان پزشکی را طول زندگی خود گزارش کرده اند. کمتر از از نیمی از بیماران IBS حداقل یک اختلال روان پزشکی محور از محورهای پنج گانه را دارند. در مرور مقالات منتشرشده در دنیا مربوط به کارایی درمان شناختی-رفتاری بر سندروم روده تحریک پذیر و مدیریت آن، درمانگران شناختی-روانی نشان دادند که اینگونه درمان ها تاثیرات ویژه ای از طریق کاهش فشارهای روانی در پیشرفت بهبودی این بیماران داشته و حتی بر کاهش علائم فیزیکی نیز موثر و گویا می باشند

تحقیقات انجام گرفته در سال های اخیر نیز نشان می دهد که درمان های شتاختی رفتاری برای درمان از مبنای قویتری برخوردار بوده و کاهش علایم سندروم را موجب شده اند.

پژوهش های دیگری نشان دادند اثر ترکیبی درمان های روان شناختی توام با دارو درمانی (به و یژه ضد افسردگی) در بهبود کیفیت زندگی این بیماران موثر است.

به طور کلی می توان نتیجه گرفت که:

مرور و بررسی های حاصل از این مطالعه نشان دهنده ی این مطلب است که روان درمانی شناختی- رفتاری در دنیا و ایران در پیشگیری وکنترل علایم سندرم روده تحریک پذیر موثر بوده است و به کارگیری این روش درمانی به همراه دارو درمانی موجب ارتقای بهزیستی شناختی و جسمانی بیماران می گردد. که نیازمند همکاری بیشتر بین متخصصین گوارش و روان شناسان و روان پزشکان می باشد.

کلینیک اعصاب و روان راه احیاء

آدرس : سعادت آباد بین میدان کاج و شهرداری، خیابان سرو غربی، پلاک ۳۳ ،طبقه ی ۴ ،واحد ۱۴

شماره تماس : ۲۶۶۵۴۹۶۱-۲۲۳۶۳۴۳۹-۰۲۱۲۲۳۶۹۱۲۴

صفحه ایستاگرام : https://www.instagram.com/dr.ehyaii