عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان

پرتو درمانی یا رادیوتراپی، نوعی از درمان است که به وسیله آن سلول‌های سرطانی موجود در بدن انسان توسط اشعه ایکس، تحت تأثیر قرار گرفته و از بین می‌روند. این تکنیک از بین بردن سلول‌های سرطانی، فقط متمرکز بر این سلول‌ها بوده و به همین دلیل آسیبی به سایر اعضای بدن نمی‌رساند.

با این حال، همه روش‌های درمان سرطان از جمله دارو یا پرتو درمانی دارای عوارض جانبی هستند. در این مقاله قصد داریم در ارتباط با عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان صحبت کنیم. بنابراین اگر شما هم کنجکاوید بدانید آیا پرتو درمانی برای اطرافیان عوارض دارد یا خیر، ‌پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.

پرتو درمانی یا رادیوتراپی (Radiation Therapy) چیست؟

برای درمان سرطان، ‌سه روش وجود دارد که عبارتند از:‌ استفاده از دارو از جمله شیمی درمانی،‌ جراحی و پرتو درمانی. برای درمان سرطان ممکن است از یکی یا چند تا از این روش‌های درمانی استفاده شود.

پرتو درمانی یا رادیوتراپی نوعی از درمان سرطان است که در این تکنیک، سلول‌های سرطانی در بدن بیمار تحت برخورد اشعه ایکس قرار می‌گیرند و در اغلب اوقات، ضعیف شده یا از بین می‌روند. لازم به ذکر است در بیشتر اوقات پرتو درمانی در کنار روش دیگری از درمان انجام می‌شود؛ برای مثال ممکن است برای بیمار مبتلا به سرطان پیش از انجام شیمی درمانی، چند جلسه رادیوتراپی یا پرتو درمانی تجویز شود.

هدف از انجام پرتو درمانی

پرتو درمانی در مراحل مختلف بیماری سرطان، با اهداف متفاوتی انجام می‌شود. ممکن است در مراحل ابتدایی بیماری به عنوان درمان کامل تجویز شود و یا به عنوان یک مکمل در کنار روش دیگری از درمان، مانند جراحی شناخته شود.

همچنین گاهی اوقات برای جلوگیری از عود کردن بیماری و پراکنده شدن سلول‌های سرطانی در بدن پیشنهاد و تجویز می‌شود. در مواقعی که بیماری به مرحله‌ای رسیده است که درمانی قطعی برای آن وجود ندارد، پرتو درمان به منظور کاهش علائم بیماری انجام می‌شود.

عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان چیست؟

بسیاری از بیماران سرطانی که تحت درمان به شیوه پرتو درمانی قرار می‌گیرند، ‌نگران عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان هستند و می‌ترسند این تشعشعات رادیواکتیوی در بدن آن‌ها، به سلامت اطرافیانشان آسیب برساند. عوارض این روش درمان برای اطرافیان،‌ با توجه به نوع پرتو درمانی شناخته می‌شود. در ادامه به بررسی این دو نوع پرتو درمانی پرداخته و عوارض آن‌ها را بیان می‌کنیم:

پرتو درمانی خارجی

پرتو درمانی خارجی به نوعی از رادیوتراپی گفته می‌شود که اشعه ایکس یا گاما،‌ از یک منبع خارج از بدن بیمار توسط دستگاه مخصوص منتشر شده و سلول‌های سرطانی داخل بدن بیمار را هدف قرار می‌دهد. شتاب‌دهنده‌های رایج، توموتراپی، سایبرنایف و گامانایف از این مدل پرتو درمانی هستند. به طور معمول در این روش درمان به صورت روزانه انجام می‌شود.

در پرتو درمانی خارجی، ‌بافت بدن بیماری که تحت پرتو درمانی قرار گرفته، اشعه‌های دریافت شده را در خود نگه نمی‌دارد. به همین دلیل،‌ نگرانی برای عوارض جانبی اطرافیان وجود ندارد.

پرتو درمانی داخلی

در نوع دیگر پرتو درمانی، منبع تشعشع که می‌تواند به شکل سیم یا دانه باشد، توسط پزشک متخصص پرتو درمانی در داخل بدن بیمار و در نزدیکی تومور و سلول‌های سرطانی قرار می‌گیرد. از انواع پرتو درمانی داخلی می‌توان به براکی‌تراپی یا کپسول‌های ید رادیواکتیو اشاره کرد که مورد دوم،‌ برای درمان تومور و سرطان تیروئید استفاده می‌شود.

این ایمپلنت‌های کاشته شده در بدن بیمار ‌برای مدت کوتاهی تا قبل از خروج او از مرکز بهداشتی،‌ رادیواکتیو را در بافت بدن نگه می‌دارد و بعد از آن رادیواکتیو در بافت بدن از بین رفته و نگرانی برای اطرافیان وجود ندارد.

عوارض پرتو درمانی داخلی برای اطرافیان در صورت کاشت ایمپلنت دائمی

به طور کلی پس از انجام پرتو درمانی، تیم مراقبت بهداشتی نکات لازم که باید در تماس فیزیکی با دیگران آن‌ها را رعایت کنید تا عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان کاهش یابد را به شما گوشزد می‌کنند. اگر ایمپلنت (منبع رادیواکتیوی) در بدن بیمار باقی بماند، مقدار تابش با گذشت زمان کمتر و کمتر می‌شود تا به صفر برسد.

با این حال ممکن است برای اطرافیان کمی ضرر داشته باشد؛ برای مثال اگر بیماری تحت درمان براکی‌تراپی قرار گرفته باشد، نشستن در صندلی کمک راننده منعی ندارد، ولی نکاتی برای تماس فیزیکی ایشان وجود دارد. این افراد تا حداقل دو ماه بعد از تعبیه منبع رادیواکتیو در داخل بدن، نباید زن باردار را در آغوش بگیرند یا کودک، بچه گربه و توله سگ کمتر از یک سال را روی پای خود نگه دارند.

دوره پرتو درمانی چقدر طول می‌کشد؟

دوره پرتو درمانی با توجه به موارد مختلفی تعیین می‌شود. سن، جنسیت، ‌سطح بیماری و شرایط جسمی بیمار از جمله مواردی هستند که بر تعیین دوره این درمان تأثیرگذارند. با این حال هر یک از دوره‌های پرتو درمانی خارجی اغلب بین سه تا نه هفته تجویز می‌شود که در هر هفته، بیمار در پنج روز تحت درمان با اشعه قرار می‌گیرد و دو روز برای استراحت سلول‌های سالم و ترمیم آن‌ها در نظر گرفته می‌شود.

اگر برایتان سؤال است هر جلسه از پرتو درمانی خارجی چقدر طول می‌کشد؟ ‌باید گفت این مورد نیز بستگی به نوع سرطان و سطح آن دارد؛ اما به صورت کلی، هر جلسه اغلب در بازه ۱۰ الی ۴۰ دقیقه‌ای به اتمام می‌رسد و بیمار پس از اتمام می‌تواند به فعالیت‌های روزمره خود رسیدگی کند.

پرتو درمانی یا شیمی درمانی؟

قطعا این پزشک است که تجویز می‌کند کدام نوع از درمان با توجه به سطح سرطان و شرایط جسمانی بیمار بهتر است و چه نکاتی برای به صفر رساندن عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان باید رعایت شود. با این حال به طور کلی می‌توان گفت از آنجایی که پرتو درمانی تنها سلول‌های مورد نظر را هدف قرار داده و شیمی درمانی تمام ارگان و سیستم بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، آسیب پرتو درمانی می‌تواند کمتر باشد. توجه داشته باشید که این موضوع به شرایط جسمانی بیمار نیز بستگی دارد و باید حتما توسط پزشک متخصص تجویز شود.

نکات قابل توجه در پرتو درمانی

در ادامه قرار است برخی نکات قابل توجه در پرتو درمانی را بیان کنیم. لازم به ذکر است تمامی نکاتی که باید قبل،‌ حین و پس از پرتو درمانی توسط بیمار و اطرافیان رعایت شود، توسط تیم مراقبتی آموزش داده می‌شود. برخی از این نکات به شرح زیر هستند:

• در هنگام تجویز رادیوتراپی یا پرتو درمانی، ‌به هیچ وجه نباید باردار باشید.
• مراقبت‌های پوستی را فراموش نکنید.
• سیگار و انواع مواد مخدر را ترک کنید.
• در صورت وجود ابزارهای پزشکی در بدن، آن‌ را به پزشک خود اطلاع دهید.

کلام پایانی

در این مقاله در ارتباط با یکی از شیوه‌های درمان سرطان صحبت کردیم. پرتو درمانی روشی است که در آن سلو‌ل‌های سرطانی بیمار توسط اشعه‌ ایکس یا گاما، مورد هدف قرار گرفته می‌شوند. این تکنیک درمان سرطان توسط پزشک به عنوان تنها درمان یا به صورت مکمل با دیگر روش‌های درمان تجویز می‌شود.

رادیوتراپی در دو نوع پرتو درمانی خارجی و پرتو درمانی داخلی انجام می‌شود. پرتو درمانی خارجی عوارضی برای اطرافیان ندارد. این در حالی است که در صورت انجام پرتو درمانی داخلی با توجه به اینکه منبع تشعشعات رادیواکتیو در داخل بدن است، باید نکاتی را در ارتباط با تماس فیزیکی با نزدیکان خود رعایت کنید تا عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان به حداقل برسد؛ چرا که تشعشعات تا حدی در بافت بدن مانده و با گذشت زمان کمتر می‌شود.