روانشناسی شناختی چیست؟ رویکرد شناختی در روانشناسی یعنی چه؟

چند دهه‌ای می‌شود که اصطلاح روانشناسی شناختی مفاهیم مهمی مانند مهم‌ترین ویژگی‌های انسان‌ها که دریافت اطلاعات و پردازش آن بوده را با رویکرد شناختی مورد بحث قرار داده است. اگر برای‌تان سوال شده که رویکرد شناختی در روانشناسی چیست باید بگوییم این رویکرد بر موضوعاتی مانند زیستی، نقش دانش، حل مسئله از طریق شهود، رفتاری، ادراک و برای فهم بیش‌تر مورد توجه آن هستند.

در این مطلب می‌خواهیم به زبانی ساده با مثال چیستی روانشناسی شناختی، موضوعات روانشناسی شناختی، کاربرد رفتار درمانی شناختی و رویکردهای شناختی در روانشناسی را بررسی و تبیین کنیم. برای آشنایی و فهم عمیق‌تر درباره این موضوع تا به انتها این مقاله با ما همراه شوید.

روانشناسی شناختی چیست؟

یکی از شاخه‌های روانشناسی که فرآیندهای ذهنی نظیر ادراک، حافظه، حل مسئله، زبان، توجه، تصمیم گیری و یادگیری را بررسی می‌کند به روانشناسی شناختی یا cognitive psychology معروف است. هدف اصلی این رشته درک نحوه عملکرد ذهن شناخته می‌شود. اولریک نیسر آلمانی پدر روانشناسی شناختی در سال هزار و نهصد و شصت و هفت میلادی روانشناسی شناختی را ثبت کرد.

به وسیله این علم روان درمانگران بسیاری اختلالات روانی افراد را معالجه کرده‌اند. مثلا اگر شخصی مشکل توجه داشته باشد روانشناس می‌داند که توجه کردن انتخابی و محدود بوده و در این شرایط راه‌های وابسته به تمرکز را برای تقویت و درمان این مشکل توصیه می‌کند. cognitive psychology با اطلاعاتی مثل نحوه ساخت و به یاد سپردن خاطرات انسان‌ها در دنیای واقعی را اختیار ما قرار می‌دهد.

موضوعات روانشناسی شناختی چیست؟

موضوعات روانشناسی شناختی از تنوع بالایی برخوردار هستند. در ادامه این بخش موضوعات اصلی که در روانشناسی روانشناختی بررسی می‌شوند را در زیر توضیح می‌دهیم.

تفکر و انگیزه

در روانشناسی روانشناختی مطالعه روی فرایندهای فکری افراد، اهداف شخصی و انگیزه‌های آن ها صورت می‌گیرد. نحوه عملکرد انواع تفکر نظیر تفکر خلاقانه، تفکر انتقادی و حتی تفکر حل مسئله نیز بررسی می‌شود. هر یک از این موارد از دیدگاه cognitive psychology نقش پر اهمیتی در زمان تصمیم گیری و شکل گیری رفتار داشته است.

حافظه بلند مدت و کوتاه مدت و حافظه حسی

حافظه یکی دیگر از موضوعات cognitive psychology است. عوامل تاثیر گذار در تقویت حافظه، طریقه ذخیره اطلاعات، نحوه عملکرد و بازخوانی اطلاعات از حافظه‌های حسی، کوتاه مدت و بلند مدت در آن بررسی می‌شوند.

توجه و نقش آن

آنچه که درباره توجه و نقش آن‌ها در سیر شناخت و رفتار مهم است عبارتند از: توجه متمرکز، توجه انتخابی و توجه مشترک

ادراک حسی و شناختی

بررسی واکنش‌هایی که به وسیله اعمال شناختی و حسی پس از درک طریقه شناخت اطلاعات ظهور می‌کنند. به عبارت دیگر در این موضوع اینکه چگونه دنیای اطراف خود را درک می‌کنیم و حواس ما چگونه اطلاعات را دریافت و پردازش کرده را بررسی می‌کند.

زبان و نحوه تولید آن

در cognitive psychology درک و مطالعه نحوه تولید زبان، از منظر فرهنگی، ساختار و ارتباط زبان با باقی فرآیندهای شناختی مهم شمرده می‌شود.

هوش و اندازه آن

ملاحظه چگونگی تاثیر آموزش و محیط روی هوش، عوامل موثر در هوش، تشریح کردن نتیجه آزمون‌های هوش و اندازه گیری هوش در cognitive psychology صورت می‌گیرد.

یادگیری و انواع آن

تعمق در انواع مراحل یادگیری و فرآیندهای آن (چگونگی یادگیری چیزهای جدید)، تمرین‌های تقویت کننده یادگیری و عواملی که مسبب یادگیری موثر می‌شوند.

تصمیم گیری و ابزار های بهبود تصمیم گیری

تحقیق درباره انواع تصمیم گیری، ابزارهای تقویت کننده برای تصمیم گیری، نحوه تصمیم گیری افراد و محدودیت‌ها انجام می‌شود.

احساسات و اندیشه ها

مطالعه روی نقش احساسات در مواقع تصمیم گیری، روابط بین احساس و اندیشه و هر آنچه که به دیگر سیرهای شناختی ارتباط دارد.

هویت و خودشناسی

بررسی تاثیر هویت روی رفتار انسان‌ها، به صورت کلی ارتباطات میان رفتار و هویت و فرآیندهای شناختی مرتبط با هویت و خودشناسی صورت می‌گیرد.

در نتیجه موضوعات نام برده شده گوشه‌ای از مفاهیم این رشته پهناور cognitive psychology هستند که طیف وسیعی را با کشف موضوعات جدید به صورت مداوم در بر می‌گیرند.

کاربرد رفتار درمانی شناختی

رفتار درمانی شناختی یا Cognitive Behavioral Therapy – CBT از پرکاربردترین روش‌های درمانی محسوب می‌شود. سی بی تی بر پایه مفاهیم روانشناسی شناختی رفتاری تاکید دارد. این روش برای مداخله روی تقویت کیفیت زندگی، اختلال در رفتار و مشکلات روانی نتایج مثبتی داشته است. در ادامه این بخش کاربردهای اصلی رفتار درمانی شناختی را به شرح زیر عنوان می‌کنیم.

• درمان اختلالات خلقی (اضطراب، استرس شغلی، استرس پس از سانحه و افکار ناامن)
• ارتقاء عملکرد ورزشی (با افزایش تمرکز، انگیزه و اعتماد به نفس)
• درمان مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان (اختلال بیش فعالی، کمبود توجه، لجبازی و نافرمانی)
• اختلال افسردگی و تفکرات منفی
• درمان اختلالات خواب (بی خوابی و آپنه خوابی)
• درمان اختلالات خوردن (بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی)
• درمان اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر
• کنترل درد های مزمن
• درمان اختلالات شخصیت ( اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی)

همچنین، سی بی تی در درمان مواردی مانند فوبیا، درد مزمن، خشم، مشکلات روابط و مشکلات عزت نفس نتایج شگفت انگیزی داشته است. معمولا رفتار درمانی شناختی دوره کوتاه مدتی داشته و برای قشر زیادی از مردم در هر سن و صنفی کاربرد دارد. در نهایت، سی بی تی بخش اعظمی از مشکلات روانی و رفتاری را با دادن بهترین راه کارها برای معالجه پوشش داده است.

رویکرد های شناختی در روانشناسی

تمرکز اصلی رویکردهای شناختی در روانشناسی روی حافظه، توجه، ادراک و تفکر است. هر یک از رویکرد‌های نام برده شده با هدف شناخت دقیق تجربه‌ها و رفتارهای انسانی برای کمک به درمان مشکلات روانی در تلاش هستند. در ادامه اسامی محبوب‌ترین رویکردهای شناختی در روانشناسی را نام می‌بریم.

• روانشناسی شناختی
• روان درمانی شناختی
• روان درمانی رفتاری شناختی
• روان درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی
• روان درمانی رفتاری

در نتیجه هر کدام از رویکردهای گفته شده در بالا شامل تکنیک‌های خاصی هستند که برای مقابله با اختلالات روانی و بازگشت در مسیر زندگی سالم مورد نیاز هستند. در صورتی که علاقمند به یادگیری این روش درمانی هستید، مخصوصا چنانچه از دانشجویان رشته های روانشناسی می باشید، می توانید در دوره های cbt شرکت کنید و با اصول آن به صورت حرفه ای آشنا شوید.

در این مقاله روانشناسی شناختی، رویکرد شناختی، کاربرد رفتار درمانی شناختی و موضوعات cbt مورد بررسی قرار گرفت. cognitive psychology در درک فرآیند یادگیری، حافظه و توجه حساس‌ترین نقش ها را ایفا می کند. علاوه‌بر این، cognitive psychology قابلیت ارائه اطلاعاتی درباره شرایط ادراک فرد دارد که روی کارکرد آن‌ها نقش چشمگیری داشته است.