آلزایمر یا فراموشی یکی از بیماری های شایع در دوران سالمندی است و متأسفانه روز به روز در میان این قشر از جامعه در حال گسترش است. این بیماری درمان ندارد. اما تشخیص به موقع آن و همچنین انجام اعمال پیشگیرانه همانند تقویت ذهن می توانند در جلوگیری از سرعت پیشروی آن مؤثر باشند. به طور معمول، افرادی که دچار آلزایمر می شوند از زمان ظهور اولین علائم، تنها ۵ تا ۱۰ سال دیگر زنده می مانند. اما در برخی شرایط می توان آن را تحت کنترل گرفته و این زمان را به بیست سال افزایش داد. در این مقاله قصد داریم علائم آلزایمر در سالمندان را به شما معرفی کنیم. اگر یک عضو سالمند در خانواده دارید یا یک پرستار سالمند در منزل هستید حتما در ادامه مطلب با ما همراه باشید.
نشانه های آلزایمر در مراحل مختلف آن
آلزایمر یک اختلال ذهنی پیشرونده و غیر قابل بازگشت است. با علائم خفیف مانند فراموش کردن اعداد و جای اشیا آغاز می شود. اما کم کم پیشرفت کرده و به جایی می رسد که مغز توانایی انجام کارهای غیرارادی را هم از دست می دهد. این مرحله از بیماری بسیار دشوار و حتی کشنده است. با توجه به علائمی که در بازه های زمانی مختلف در فرد ظاهر می شوند، آلزایمر در سالمندان را به سه دوره کلی «خفیف»، «متوسط» و «شدید» تقسیم بندی می کنند. علائم مربوط به هر مرحله به شرح زیر می باشند:
علائم آلزایمر خفیف
آلزایمر در ابتدا خاموش و بی سر و صداست. تا حدی که ممکن است علائمی که در شخص وجود دارند کاملا عادی تلقی شوند. به عنوان مثال، فراموشکاری از جمله علائم خفیف آلزایمر به شمار می رود. اما گاها برخی از افراد از آن به عنوان نشانه پیری یاد کرده و امری عادی تلقی می کنند. همانطور که می دانید با ورود به دوران سالمندی، تمام اعضا و ارگان های بدن دچار تغییر و تحولاتی می شوند و اغلب، دیگر آن توانایی سابق را ندارند. مغز هم از این قاعده مستثنا نیست. این عضو هم در طی فرآیند پیری دچار تغییر شده و بروز اختلالاتی همچون فراموشکاری در این دوره امری عادی به نظر می رسد. اما آلزایمر یک اختلال طبیعی نیست و ارتباطی با پیری ندارد. در این مرحله از بیماری، سالمند کم کم حافظه کوتاه مدت خود را از دست می دهد. او احتمالا یک یا چند مورد از علائم زیر را خواهد داشت:
- نام افراد را فراموش می کند.
- نشانی ها را به راحتی پیدا نمی کند.
- بارها درباره موضوعی تکراری سؤال می کند.
- جای اشیاء را فراموش می کند و یا آنها را در جاهای اشتباه و غیرعادی می گذارد.
- در هنگام مطالعه، یک مطلب را بارها می خواند.
- تمرکز او کم شده و به عبارتی حواس پرت شده است.
این مرحله از بیماری آلزایمر ممکن است سالها طول بکشد. اما علائم مربوط به آن معمولا پس از دو تا چهار سال کاملا آشکار می شوند. اگر پدر یا مادر پیر شما چنین علائمی را دارد و یا پرستار سالمند در منزل، این علائم را به شما گزارش کرده است حتما به فکر مشاوره با یک متخصص امر باشید.
علائم آلزایمر متوسط
پس از مدتی، کم کم علائم، شدیدتر شده و بیماری وارد مرحله دوم خود خواهد شد. در این مرحله سالمند علاوه بر حافظه کوتاه مدت، حافظه بلند مدت خود را هم از دست می دهد. نشانه هایی در وی بروز پیدا می کند که هم خودش و هم اطرافیانش متوجه بیماری او خواهند شد. او دیگر قادر نیست کارهای روزانه خود را به روال قبلی و بدون بروز هیچ مشکلی انجام دهد. موارد زیر برخی از علائم مهم این دوره از بیماری فراموشی می باشند:
- خاطرات گذشته را کم کم از یاد می برد.
- قدرت تکلم او کاهش می یابد. به طوری که در یافتن برخی از کلمات و جملات محاوره ای به مشکل برمی خورد.
- تشخیص موقعیت زمانی را از دست می دهد. فراموش می کند در کدام روز یا ماه و یا فصل از سال قرار دارد.
- موقعیت مکانی خود را هم دیگر به خاطر نمی آورد. او دیگر قادر به رانندگی نیست و حتی آدرس محل زندگی خود را هم فراموش می کند.
- دیگر نمی تواند اعمال صحیح و غلط را از هم تشخیص دهد و در تصمیم گیری دچار مشکل می شود. به عنوان مثال نمی تواند لباس مناسبی برای حضور در موقعیت خاص انتخاب کند.
- کم کم توانایی شمارش را از دست می دهد و توانایی رسیدگی به امور مالی را ندارد.
- او دیگر نمی تواند به تنهایی به بهداشت شخصی از قبیل مسواک زدن یا استحمام و حتی توالت بپردازد.
در این مرحله از بیماری، سالمند ممکن است حالاتی مانند ترس از تنهایی، دلهره و اضطراب و همچنین شرم را تجربه کند.
علائم آلزایمر شدید
علائم بیماری زوال عقل به مرور زمان در سالمند ظاهر می شوند. ممکن است سالها طول بکشد تا مواردی را که برای آلزایمر متوسط ذکر کردیم در وی مشاهده کنید. اما مدتی پس از ظهور آن علائم، بیماری وارد مرحله حاد یا شدید خود خواهد شد. بنابراین در مرحله شدید بیماری، علاوه بر آنکه علائم مراحل قبلی شدیدتر شده اند نشانه های دیگر هم ظاهر می شوند که برخی از آنها به صورت زیر می باشند.
- تکلم فرد نامفهوم است. ممکن است در هر جمله او، یک یا حداکثر شش کلمه قابل فهم باشد.
- فرد دیگر قادر به انجام کار های روزمره مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن حتی راه رفتن نیست.
- علائم بیماری در ظاهر فرد هم به خوبی نمایان می شود. مثلا صورت او دیگر بشاش و شاداب به نظر نمی رسد. بلکه گویی همیشه عصبانی و ناراحت است.
- سالمند دیگر قادر نیست سر خود را بالا نگه دارد.
- عضلات و ارگان های مختلف، توانایی حرکت و انقباض را از دست داده و شخص به طور کامل توانایی حرکت را از دست می دهد.
- سالمند تبدیل به بیمار پوشکی شده و نیاز به خدمات پرستاری شبانه روزی خواهد داشت.
در این مرحله مغز، نه تنها حافظه کوتاه مدت و بلند مدت خود را از دست داده است بلکه دیگر نمی تواند دستورات لازم برای انجام کارهای غیرارادی را هم به طور صحیح صادر کند. به عنوان مثال او گاه فراموش می کند آب دهان خود را قورت دهد. یا حتی اعمالی همچون تپش قلب یا عملکرد کلیه و روده هم دچار اختلال می شوند. اگر بیماری تا این حد پیشروی کند سبب مرگ بیمار خواهد شد.
پرستاری از سالمند مبتلا به آلزایمر
یک مسئله بسیار مهم و اساسی که در رابطه با سالمندان مبتلا به بیماری آلزایمر مطرح است، مراقبت و پرستاری از ایشان می باشد. همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، چنانچه شرایط مناسب حمایتی و درمانی برای بیمار فراهم شود او می تواند سالها بدون هیچ مشکلی به زندگی خود ادامه دهد. پرستار سالمند در منزل به دلیل آنکه با تمام علائم بیماری آلزایمر در دوره های مختلف آن آشناست می تواند به بالا رفتن کیفیت زندگی پدر یا مدر پیر شما کمک کند. در مراحل اولیه آلزایمر، اقداماتی از قبیل صحبت کردن با سالمند، کتاب خواندن برایش، دعوت او به پیاده روی و فعالیت های ورزشی بسیار مفید هستند. در مراحل شدیدتر باید با مهربانی و احترام با سالمند رفتار کنید و هرگز شخصیت او را زیر سؤال نبرید. در انجام کارهای روزانه تا جایی که لازم است به او کمک کنید.