چرا عزت نفس مهم است و چگونه عزت نفس مان را تقویت کنیم؟

«ببخشید، ببخشید، معذرت می‌خواهم،…»

«شرمنده…»

حتما شما هم در اطرافتان فرد یا افرادی را می‌شناسید که به کرات از این عبارت ها استفاده می کنند. البته معذرت خواهی، وقتی که واقعا کار اشتباهی کرده باشیم، مهم و حتی لازم است. ولی بسیاری از افراد این عبارت را از روی ترس از ناراحت کردن دیگری، قضاوت شدن یا از روی احساس گناه زیاد انجام می دهند و گاهی حتی طرف مقابل را با این عذرخواهی بیش از اندازه کلافه می‌کنند. ولی این ظاهر ماجراست. در عمق ماجرا، علت دیگری وجود دارد که این افراد اینگونه با خودشان رفتار می‌کنند. این علت، ریشه در عزت نفس آنها دارد.

عزت نفس چیست؟

وقتی روی این مطلب کلیک می‌کردید، احتمالا یک ایده کلی‌ درباره عزت نفس داشتید، اما شاید هنوز کاملا با این مفهوم آشنا نباشید. محض اطمینان، بهتر است تعریفی از عزت نفس ارائه کنیم.

عزت نفس به معنای احساس و تصور کلی فرد درباره میزان ارزشمند بودنش است. این معیاری است برای اینکه بفهمیم یک فرد چه میزان برای خودش ارزش و احترام قائل است و چقدر خودش را دوست دارد(آدلر و استوارت، ۲۰۰۴).

به گفته یکی از متخصصین در حوزه عزت نفس، موریس روزنبرگ، عزت نفس منشاء رفتار و نگرش فرد نسبت به خودش است (۱۹۶۵).

عوامل متعددی بر عزت نفس ما اثر می‌گذارند که به دو دسته کلی می‌توانند تقسیم شوند،‌ ژنتیک و محیط. ما یا به لحاظ ژنتیکی و با ارث بردن از پدر و مادرمان (و اجدادمان) عزت نفس مان کم یا زیاد است و یا در محیطی که بزرگ میشویم، محیط خانواده، مدرسه، جمع دوستان و … عزت نفس مان تقویت و یا تضعیف می‌شود.

اما نکته مهم درباره عزت نفس این است که این ویژگی ثابتی نیست و همانطور که می‌تواند اندازه گیری شود، قابل تغییر هم هست. این یعنی ما می‌توانیم عزت نفس را بسنجیم و در صورت پایین بودنش، آن را تقویت کنیم.

تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس

شاید بیشتر از عزت نفس با مفهوم اعتماد به نفس آشنا باشید و درباره اهمیت اعتماد به نفس خوانده و شنیده باشید، اما علی رغم کمتر شناخته شده بودن‌ آن، عزت نفس از اعتماد به نفس نقش مهم‌تری در ساختن یک زندگی سلامت، متعادل و شاد برای شما بازی می کند.

عزت نفس و اعتماد به نفس دو مفهوم متفاوت اما نزدیک به هم هستند. عزت نفس از دوست داشتن خود و احساس ارزشمندی نشات می‌گیرد در حالی که اعتماد به نفس ناشی از احساس توانایی و توانمندی در روبرویی با چالش ها یا در فرآیند حل مسئله است‌(بورتون، ۲۰۱۵). براین اساس، اعتماد به نفس بیشتر تکیه بر معیارهای بیرونی از جمله موفقیت دارد در حالی که عزت نفس عمدتا ناشی از افکار و باورهای درونی است. ممکن است فردی اعتماد به نفس بالایی در یک زمینه خاص داشته باشد اما عزت نفس کلی او پایین باشد، یا برعکس، عزت نفس یک فرد می تواند بالا باشد ولی در زمینه های به خصوصی که مهارتی ندارد، اعتماد به نفس بالایی نداشته باشد.

اهمیت عزت نفس در چیست؟

عزت نفس از این بابت مورد تمرکز و توجه بسیاری قرار گرفته چون به طور جدی بر تصمیمات و انتخاب‌های ما اثر می‌گذارد. به عبارتی، میزان عزت نفس ما می‌تواند نقشی انگیزشی در زندگی ما بازی کند و ما را در جهت مراقبت بیشتر از خود هدایت کند و یا در جهت تخریب خود. می‌تواند ما را در مسیر محقق ساختن زندگی دلخواه‌مان پیش ببرد و یا در سرگردانی ما را رها کند. بنابراین توجه به این ویژگی فردی و سعی در تقویت آن اثر مستقیمی بر کیفیت زندگی و شادمانی و رضایت ما از زندگی می‌گذارد.

افراد با عزت نفس بالا چه ویژگی‌هایی دارند؟

• این افراد برای خودشان و دیگران احترام قائلند.
• در پی رشد و پیشرفت هستند و به دنبال معنا و شکوفایی در زندگی می‌گردند.
• ارزش‌ها و باورهای مشخصی دارند که به آنها پایبندند.
• دیگران را همانطور که هستند می‌پذیرند و قضاوت شدید نسبت به دیگری ندارند
• محکم و مطمئن صحبت می‌کنند و نظرشان را با آرامش و ملایمت با دیگران درمیان می‌گذارند

مثال‌هایی از افراد با عزت نفس بالا

دکتر ویدا فلاح با مثال‌هایی عزت نفس را به شکلی شفاف توضیح می‌دهند:‌«یک دانشجوی پرتلاش که در یکی از امتحانات سخت نمره ای کم گرفته را در نظر بگیرید. اگر عزت نفس او بالا باشد، او احتمالا این ناکامی را نتیجه عواملی از جمله تلاش کافی نکردن، دشوار بودن امتحان یا مواردی مثل این می‌بیند. کاری که او نمی‌کند این است که خودش را «کودن» یا «تنبل» در نظر بگیرد. او این شکست را به شخصیتش ربط نمی دهد و به آن به عنوان یک تجربه و رویداد نگاه می کند و نه تعریفی از خودش. داشتن میزان خوبی از عزت نفس او را در جهت پذیرش واقعیت، منطقی بررسی کردن علت شکست و حل مسئله به جای ناامیدی و دادن پیام های منفی به خود هدایت می کند.»

«مثال دوم پسری است که با یک دختر قرار دارد. او واقعا از دختر خوشش آمده و می‌خواهد تصویر خوبی در ذهن دختر داشته باشد. در طول صحبت شان با هم، پسر متوجه میشود که او و دختر ارزش ها و سلیقه هایی کاملا متفاوت از هم دارند.

به جای اینکه سعی کند خودش را شبیه و همفکر دختر جلوه دهد تا او را تحت تاثیر قرار دهد، تصمیم میگیرد که نظر واقعی اش را بیان کند و از مخالفت با او نمی ترسد. عزت نفس بالای او اجازه می دهد که در عین پذیرفتن تفاوت ها، برای دیدگاه های خودش ارزش قائل باشد و آنها را با اطمینان و در عین احترام بیان کند. برای او اصالت رفتارش مهم تر از گرفتن تایید دیگران است.»

۶ راهکار عملی برای افزایش عزت نفس

حالا که با مفهوم و اهمیت عزت نفس آشنا شدید، خانم دکتر ویدا فلاح چند راهکار عملی و قابل اجرا برای تقویت عزت نفس به شما ارائه میدهند:

۱. خودتان را ارزیابی کنید

۲۰ ویژگی مثبت خود را فهرست کنید و هر روز صبح که از خواب بیدار میشوید این ویژگی ها را مرور کنید.

۲. انتظاراتی منطقی از خود داشته باشید

در مسیر تقویت عزت نفس، مهم است که اهدافی قابل دست یابی برای خود تعریف کنید که توانایی رسیدن به آنها را دارید. این به تدریج تصویر ذهنی شما از خودتان را بهبود می‌بخشد، و در عین حال شما را توانمند و با اعتماد به نفس می سازد.

۳. کمال گرا نباشید

موفقیت ها و اشتباهات تان را به رسمیت بشناسید. هیچ کس کامل نیست، و تلاش برای بی عیب بودن تنها منجر به احساس ناکامی میشود. به رسمیت شناختن موفقیت ها و اشتباهات روشی است برای حفظ نگرش مثبت در حالی که از اشتباهات تان یاد میگیرید و رشد می کنید.

۴. خود را بشناسید

اهمیت خودشناسی و در صلح بودن با خود در جنبه های مختلف زندگی مشهود است. این شناخت را می توان از طریق ذهن آگاهی و یا به یک کمک مربی کارآزموده کسب کرد و شما در مسیر خودشناسی نکات جدید زیادی درباره خودتان می‌آموزید، اما این سفری است که باید با اشتیاق و هدفمند طی شود.

۵. خودتان را با دیگران مقایسه نکنید

مقایسه خود با دیگری یک تله است که به راحتی ممکن است همه ما در آن بیفتیم، به خصوص امروز و با حضور شبکه های اجتماعی و این قابلیت که مردم می توانند تصویری روتوش شده و بی عیب و نقص از خودشان به اشتراک بگذارند. تنها فردی که شما باید خودتان را با او مقایسه کنید خودتان هستید(گروهول، ۲۰۱۱).

۶. ذهن آگاهی را در خود بپرورانید

نسبت به گفتگوهای ذهنی تان هوشیار شوید و نقاد درونی تان را ساکت کنید. هرگاه نسبت به این نقاد درونی هوشیار شدید، و‌ آن را ساکت کردید،‌به جای‌ آن پیام هایی محبت آمیز و توام با احترام به خود بدهید.

دوره کامل ایشان در زمینه افزایش عزت نفس و دوره های کاربردی دیگر ایشان را در وبسایت مهارت های زندگی ویدا فلاح مشاهده نمایید. (کافیست برروی لینک کلیک کنید)