آرسنیک چیست؟ آیا آرسنیک برنج خطرناک است؟

آرسنیک در زمره یکی از سمی‌ترین عناصر جهان محسوب می‌شود.

در طول تاریخ، آرسنیک در زنجیره‌ی غذایی ما نفوذ و راه خود را در غذاهای مصرفی ما پیدا کرده است. اما این روزها اوضاع بسیار وخیم‌تر از گذشته است.

شیوع روز افزون انواع آلودگی‌ها موجب افزایش سطح آرسنیک در غذاها شده و خطرات جبران‌ناپذیری برای سلامت بشر پدید آورده است.

در مطالعات اخیر مشخص شده است که برنج حاوی مقدارقابل‌ توجهی آرسنیک است.

نگرانی درباره‌ی آرسنیک از آنجایی نشأت می‌گیرد که برنج بخش عمده‌ایی از غذای اصلی اکثر جمعیت جهان را شکل می‌دهد.

آیا مصرف آرسنیک موجود در برنج نگران‌کننده است؟ بیائید نگاهی به آن بیاندازیم.

منابع خوراکی آرسنیک

آرسنیک تقریبا در تمام غذاها و نوشیدنی‌ها یافت می‌شود، اما مقدار آن بسیار ناچیز است.

اما برخی غذاها حاوی مقدار فراوانی آرسنیک هستند، از جمله:

آب‌های نوشیدنی آلوده:

میلیون‌ها نفر در سراسر جهان در معرض آب‌های نوشیدنی آلوده هستند که حاوی مقدار فراوانی آرسنیک غیرآلی است. این امر در آسیا و امریکای جنوبی بسیار شایع است.

غذاهای دریایی:

ماهی، میگو، صدف و دیگر غذاهای دریایی حاوی مقدار قابل توجهی آرسنیک آلی، نوع کمتر سمی آرسنیک، می‌باشند. با این وجود، صدف‌های رودخانه‌ایی و برخی از انواع دیگر غذاهای دریایی نیز شامل آرسنیک غیرآلی است.

برنج و غذاهای برنجی:

برنج بیش از هر محصول غذایی دیگر آرسنیک را در خود ذخیره می‌کند. در واقع، برنج بزگترین منبع غذائی روی زمین است که حاوی آرسنیک غیر آلی، سمی‌ترین نوع آرسنیک، می‌باشد.

برخی از غذاهای برنجی که حاوی مقدار قابل‌توجهی آرسنیک غیرآلی هستند، عبارتند از :

• شیربرنج
• سبوسه برنج
• غلات صبحانه‌ی متشکل از برنج
• غلات برنج( برنج نوزاد)
• شیرینی برنجی
• شهد برنج قهوه‌ایی
• کلوچه‌ی غلات حاوی شهد برنج و یا برنج قهوه‌ایی

چرا آرسنیک در برنج یافت می‌شود؟

آرسنیک به طور طبیعی در آب، خاک و سنگ یافت می‌شود، اما میزان آن در برخی مناطق بیش از مناطق دیگر است.

بدین ترتیب، به سهولت در چرخه‌ی غذایی راه یافته، مقدار قابل توجهی از آن در بافت جانوری و گیاهی انباشته می‌شود که بخشی از آن توسط بشر خورده می‌شود.

در نتیجه‌های فعالیت بشر در جهت افزایش آلودگی، وجود آرسنیک در مواد غذایی نیز روبه افزایش است. ‌

منبع اصلی آلودگی که موجب تشدید میزان آرسنیک می‌گردد شامل انواع خاصی از آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها، ترکیبات شیمیایی محافظ چوب، کود شیمیایی فسفات، ضایعات صنعتی، فعالیت‌های معدنی، احتراق زغال‌سنگ و فعالیت‌های تصفیه‌ایی می‌شود.

آرسنیک اغلب به آب‌های زیرزمینیِ نقاط خاصی از جهان که بسیار هم آلوده‌اند، راه می‌یابد.

آرسنیک راه خود را از آب‌های زیرزمینی به سمت چاه‌ها و دیگر ذخایر آبی که برای آبیاری محصولات کشاورزی و البته پخت و پز استفاده می‌شود، پیدا می‌کند.

برنج آسیاب نشده به سه دلیل عمده مستعد آلودگی به آرسنیک است:

برنج در شالیزارهایی که مستلزم آبیاری فراوان است رشد می‌کند. در بسیاری از مناطق، آبیاری برنج با آب‌های آلوده به سم آرسنیک صورت می‌پذیرد.

امکان تجمع آرسنیک در خاکی که مستعد کاشت برنج است، وجود دارد و این امر مشکل را حادتر می‌سازد.

برنج نسبت به محصولات غذایی دیگر، آرسنیک بیشتری را از خاک و آب جذب می‌کند.

استفاده از آب آلوده برای پخت و پز از دیگر نگرانی‌های پیش روست، زیرا دانه‌های برنج به آسانی آرسنیکِ آبی که در آن می‌جوشند را جذب می‌کنند.

تاثیرات آرسنیک بر سلامت

مقدار زیاد آرسنیک قطعا سمی است، موجب تاثیرات ناخوشایندی بر سلامت است و حتی در برخی موارد منجر به مرگ می‌گردد.

عموما مقدار اندکی آرسنیک در برخی موارد غذایی یافت می‌شود و البته تاثیرات سمی آن‌ به سرعت نمایان نمی‌شود.

با این وجود، بلع آرسنیک در طولانی مدت مشکلات متعددی برای سلامتی به وجود آورده و خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را افزایش می‌دهد. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• انواع مختلف سرطان
• تنگی یا انسداد رگ‌های خونی
• فشار خون بالا
• بیماری‌های قلبی
• دیابت نوع ۲

علاوه بر این، آرسنیک، سمی است که بر سلول‌های عصبی تاثیر گذاشته و عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چنانچه کودکان و نوجوانان در معرض استفاده از آرسنیک قرار گیرند به اختلال در تمرکز، یادگیری و حافظه ، کاهش استعداد و مهارت‌های اجتماعی مبتلا می‌شوند.

برخی از این اختلال‌ها حتی بر جنین نیز تاثیرگذارند. برخی از مطالعات حاکی از آن است که جذب آرسنیک فراوان در زنان باردار تاثیرات مخربی بر جنین داشته، خطر تولد نوزادان معیوب را افزایش داده و مانع از رشد کامل نوزاد می‌گردد.

نکات زیر از میزان آرسنیک برنج می‌کاهد:

از پخت برنج با آب کم خودداری کنید.

پیش از پخت برنج را خوب بشوئید. با این روش ۱۰ تا ۲۸٪ از آرسنیک برنج ازبین می‌رود.

برنج قهوه‌ایی حاوی آرسنیک بیشتری نسبت به برنج سفید است. چنانچه تمایل زیادی به مصرف برنج دارید، انواع مختلف برنج سفید بر برنج قهوه‌ای ارجحیت دارند و گزینه‌های بهتری هستند.

برنج‌های معطر از جمله باسماتی یا یاسمین را برگزینید.

در صورت امکان، از مصرف برنج‌هایی که در فصول خشک رشد می‌کنند، اجتناب کنید. زیرا در این فصول استفاده از آب‌های آلوده به آرسنیک شایع‌تر است.

آخرین و البته مهم‌ترین توصیه‌ایی که باید مدنظر داشته باشید، توجه‌ی همه جانبه به رژیم غذاییتان است. رژیم غذایی خود را با ایجاد تنوع در غذاهای مصرفی خود مطمئن و سالم سازید. رژیم غذایی شما هرگز نباید فقط شامل یک یا دو نوع غذای خاص گردد.

بدین ترتیب نه تنها تمام مواد مغذی را برای بدن خود تامین کرده‌اید، بلکه از مصرف بیش از حد یک ماده‌ی غذایی خاص نیز اجتناب نموده‌اید.

برنج غذای عمده‌ی درصد قابل توجهی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد، بدین ترتیب میلیون‌ها نفر در سراسر جهان در معرض خطرات ناشی از مصرف آرسنیک قرار دارند.

گفته می‌شود چنانچه برنج را در حد متعادل و در کنار غذاهای متنوع دیگر در رژیم غذایی خود بگنجانید، می‌تواند کاملا مفید نیز باشد.

با این وجود اگر برنج بخش عمده‌ایی از رژیم غذایی شما را تشکیل می‌دهد، اطمینان حاصل نمائید در مناطقی که آلوده نیستند، رشد نموده است.

همچنین بخوانید: خواص برنج برای بدن